‘Vertrouwen, verbinden en versterken’ was ons motto voor begrotingsjaar 2016: vertrouwen op de kracht van de Nieuwegeinse samenleving, verbinden met inwoners, partners en elkaar, en het versterken van onze eigen organisatie.

De bijbehorende ambities voor het afgelopen jaar waren niet mals. Een toekomstbestendige koers voor onze stad, oefenen met nieuwe rollen in de netwerksamenleving, doorontwikkeling van de gemeentelijke organisatie en een start maken met een flinke kwaliteitsimpuls aan het wonen in onze wijken: het zijn slechts een aantal voorbeelden. En dit alles onder het motto ‘minder beleidsvorming, meer beleidsrealisatie’.

Het resultaat daarvan blijkt uit deze jaarrekening 2016. Was het in 2015 nog vaak zoeken naar een nieuwe balans tussen het oude en het nieuwe, in 2016 hebben we die zoektocht, samen met de stad, op veel fronten kunnen vertalen naar concrete ontwikkelingen en acties. Nog niet eerder gingen inwoners, ondernemers, gemeente en andere partners op zo veel thema's met elkaar in gesprek over hun ambities. De zoektocht is hiermee nog niet ten einde: het bepalen van de nieuwe rol(len) van de gemeente in de samenleving is immers eerder een continue beweging dan een eenmalige afspraak. De jaarrekening 2016 schetst een mooi beeld van die beweging.

Op koers
De Toekomstvisie 2025 voor Nieuwegein is begin 2016 vastgesteld door uw raad. Inwoners en ondernemers kozen voor een combinatie van een levendige binnenstad met rustige woonwijken, voor verbondenheid en regionale samenwerking, en voor een toekomstbestendig en herkenbaar profiel rond het motief ‘praktische bedrijvigheid’. De Toekomstvisie heeft verder handen en voeten gekregen in bijvoorbeeld de winkelvisie en de herijking van de Nieuwegeinse woningbouwopgave, maar ook in de Nieuwegeinse bijdrage aan de ruimtelijk-economische koers van de U10. Ook de historische identiteit van onze stad kreeg op de valreep van 2016 een onverwachte impuls door de vondst van restanten van de 6000 jaar oude Swifterbantcultuur op bedrijventerrein Het Klooster.

Om onze koers en kracht ook gezamenlijk uit te gaan dragen hebben we in 2016 een start gemaakt met een citymarketingtraject, waarbij inwoners, ondernemers en partners zich samen gebogen hebben over de kwaliteiten en ‘het verhaal’ van Nieuwegein. Dit verhaal zal komend jaar verder geconcretiseerd worden. 2016 was ook het jaar waarin de stichting Binnenstadsmanagement van start is gegaan. Hierin werken de partners in de binnenstad samen aan een gezellige en goedbezochte binnenstad.

Een stevige basis
We hebben in 2016 geïnvesteerd in een efficiënte inrichting van onze basis, zodat onze organisatie slagvaardig, ondernemend en flexibel kan opereren.

In 2016 is het Lean-traject gestart, waarbij interne procedures en werkwijzen onder de loep worden genomen en efficiënter ingericht, zoals de aanvraag van een gehandicaptenparkeerkaart, de aanvraag van een Omgevingsvergunning en het subsidieverleningsproces. Inmiddels wordt de aanpak op steeds meer trajecten toegepast onder leiding van een intern team begeleiders.

In 2016 zijn we langs verschillende lijnen met Vastgoed aan de slag gegaan. Bij de verkenning van de vernieuwingsopgave voor verouderde sport- en onderwijsaccommodaties hebben we op basis van de behoeften van wijkbewoners en schoolbesturen een aantal uitgangspunten benoemd die de basis vormen voor verdere planontwikkeling. Onze stappen in het bundelen en professionaliseren van onze interne vastgoedactiviteiten hebben in 2016 geresulteerd in een plan van aanpak.

Nieuwe keuzes, nieuwe rollen
We zochten afgelopen jaar samen naar een nieuwe balans tussen burgerparticipatie en overheidsparticipatie. Dat kreeg op verschillende fronten vorm. De notitie Vertrouwen op de kracht van de stad bevat een aantal bouwstenen voor het omgaan met initiatieven vanuit de stad. Doel is om vanuit concrete en eenduidige handvatten, zoals ‘ja-mits in plaats van nee, tenzij’, ruimte te bieden aan ontwikkelingen, initiatieven en ‘rights to challenge’. De notitie bevat daarmee een aantal ontwikkelingen die al lopen (van buiten naar binnen werken, Eigenwijks, zelfbeheer openbare ruimte, Galecopperzoom) en loopt vooruit op ontwikkelingen die nog komen gaan (zoals de Omgevingswet).

Een verkenning op diezelfde Omgevingswet heeft in 2016 geleid tot een strategie waarin de komende jaren fasegewijs vorm gegeven wordt aan de verwerking van de gevolgen van deze wet voor Nieuwegein. Op die manier kunnen we koersvast maar flexibel anticiperen op de forse veranderingen die de Omgevingswet met zich meebrengt. Onderdeel van het procesvoorstel zijn pilots waarmee organisatie, stad, raad en college alvast ervaring kunnen opdoen met nieuwe werkwijzen en vraagstukken. Fase 1 van die implementatie is inmiddels gestart.

Het programma Betere Buurten is in 2016 van start gegaan. Voor de twee pilotbuurten Merwestein en de Sluyterslaan heeft intensieve bewonersparticipatie geleid tot vernieuwingsplannen die de wijken een toekomstbestendige impuls gaan geven. In een derde pilotbuurt, de Rijtuigenbuurt, zijn de voorbereidingen in het afgelopen jaar gestart. Ook een andere transformatie-opgave werd concreet: binnen het programma Woonwijs zijn we in 2016 begonnen met de uitvoering in het spoor ‘langer zelfstandig wonen voor ouderen’. De uitvoeringsagenda van het spoor ‘zelfstandig wonen voor kwetsbare inwoners’ is in voorbereiding.

Samen met de stad hebben we gewerkt aan een integraal veiligheidsplan, waarin ook aandacht was voor veiligheidsbeleving en de eigen bijdrage aan de veiligheid van en in de stad.

(Door)ontwikkeling
In het sociaal domein was 2016 het jaar van het bouwen na het transitiejaar 2015. De eerste stappen in de transformatie hebben we gezet door het bestaande hulpaanbod uit te breiden met nieuwe vormen van ondersteuning. Hierdoor hebben inwoners meer keuze in ondersteuning die beter aansluit bij hun situatie en behoefte. Ook is de ondersteuningsfunctie en bedrijfsvoering van Geynwijs verstevigd. De Nieuwegeinse Stadspas, die sinds medio 2016 de U-pas vervangt, lijkt een succes te zijn: het aantal inwoners en aanbieders groeit nog elke maand. De transformatie-opgaven zullen verder vorm krijgen in de Transformatie-agenda 2017-2020.

Het Klooster raakt steeds meer gevuld met bedrijven. Ook is er in 2016 weer een flink aantal kantoren getransformeerd naar woningen. Noemenswaardig zijn verder de start van de verbreding met een de derde sluiskolk van de Beatrixsluizen en de gebiedsontwikkeling in Rijnhuizen, met de oprichting van een ‘revolving fund’ als voorlopige mijlpaal.

Een derde gebied waarop flinke stappen zijn gezet is dat van de regionale samenwerking. Met name in U10-verband zien we dat de samenwerking, die aanvankelijk zoekend was, steeds meer tot concrete uitvoering begint te leiden. Een voorbeeld is de gezamenlijke Citydeal Health Hub (Agenda Stad) die onder meer, samen met ROC Midden Nederland en zorgaanbieders, het arbeidsmarktvraagstuk in de zorg steviger heeft opgepakt. De volgende stap in de regionale samenwerking is om vanuit onze eigen kracht en in aanvulling op lokale opgaven concreet bij te dragen en samen te werken binnen de sterke en gezonde Utrechtse regio. De eerder genoemde ruimtelijk-economische koers geeft daar concrete aanknopingspunten voor.

Bij al deze resultaten past ook de opmerking dat 2016 ook een lastig jaar is geweest wat de personele inzet betreft. Ombuigingen op verschillende terreinen, maar zeker die op het personeel hebben een behoorlijke wissel op de organisatie getrokken. Zodanig dat in de Voorjaarsnota incidenteel extra middelen zijn gevraagd en u inmiddels ook heeft ingestemd met het voorstel een deel daarvan over te hevelen naar 2017. De organisatie is in beweging en ontwikkelt zich naar de moderne gemeente die past bij de huidige tijd en de gemeente die Nieuwegein wil zijn. Een dergelijk proces vraagt veel van ons personeel.

Financiële ontwikkelingen

Ook in 2016 zijn de inspanningen gericht geweest op het (verder) op orde brengen van de gemeentelijke financiën. Dit betrof enerzijds het verder afronden van de eind 2013 gestarte ombuigingsoperatie. Bij de Najaarsnota bent u van de laatste stand van zaken op de hoogte gebracht. Daarnaast is in 2016 geïnvesteerd in het verbeteren van de planning en controlcyclus. Zo kent de begroting vanaf 2017 een nieuwe opzet en zijn alle daarin opgenomen budgetten tegen het licht gehouden (zero base budgetting). En in combinatie met de aantrekkende economie en stijgende uitkering uit het Gemeentefonds waren we in staat een meerjarenperspectief te schetsen in de begroting 2017 met een positief begrotingssaldo.

In 2016 is de financiële positie van de gemeente verbeterd. Zoals uit de paragraaf Weerstandsvermogen en Risicobeheersing blijkt is het weerstandsvermogen (beschikbare weerstandscapaciteit/benodigde weerstandscapaciteit) gestegen van 1,7 bij de begroting 2016 naar 4,0 in deze jaarrekening. Dit is een gevolg van de toename van de reserves (sociaal domein en grondbedrijf) en een daling van de risico’s (o.a. door de invulling van ombuigingsmaatregelen). De financiële kengetallen laten over het algemeen ook een positieve ontwikkeling zien. Zo is de netto schuldquote fors gedaald en is de solvabiliteit toegenomen ten opzichte van voorgaande jaren. We zijn verheugd met deze ontwikkelingen, zeker gezien de opgaven die ons de komende jaren nog te wachten staan, zoals de herstructurering van het sociaal domein.

De inspanningen van de laatste jaren lijken zich daarmee uit te betalen. En dat is ook nodig gelet op de ambities die we met elkaar en met deze gemeente nog hebben. De ruimte die in 2016 is ontstaan zal gebruikt worden bij de afwegingen die we met u willen maken in de kadernota 2018.

Bij de Najaarsnota is het saldo van het op dat moment verwachte voordelig resultaat van € 342.000 aan de algemene reserve toegevoegd, waarmee het begrotingssaldo per die datum naar nul is gebracht. In de laatste maanden van het jaar 2016 hebben zich nog enkele ontwikkelingen voorgedaan die tot een ander resultaat over 2016 hebben geleid.

Het economisch herstel waarvan we in 2015 het effect al merkten, is in 2016 verder voortgezet, de algemene uitkering uit het Gemeentefonds  is toegenomen en ook het positieve resultaat van het Grondbedrijf is verder gestegen. Deze worden in deze jaarrekening toegelicht.

De jaarrekening 2016 sluit uiteindelijk met een positief resultaat van € 8.682.000. De belangrijkste oorzaken voor dit resultaat zijn:

Gemeentefonds € 3.816.500 voordeel
Uit het gemeentefonds is een bedrag van in totaal 3,8 miljoen extra aan algemene uitkering ontvangen na het bekend worden van de Najaarsnota. Dit betreft voornamelijk een ontvangen bedrag van € 717.700 vanwege de kosten van de verhoogde asielinstroom, en een bedrag van € 2.500.000 voor de inpassing van de Nieuwe Hollandse Waterlinie in Het Klooster.
Door de verwerking in de decembercirculaire was het niet meer mogelijk om voor deze posten  een begrotingswijziging op te stellen in 2016. In plaats daarvan stellen wij voor om via de resultaatbestemming dit bedrag voor het betreffende doel beschikbaar te stellen.
Een bedrag van € 600.000 extra is ontvangen op grond van verschillende oorzaken. Een nadere toelichting is te vinden in hoofdstuk 3.1.10.

Grondbedrijf € 1.900.000 voordeel
Bij het opstellen van de jaarrekening worden de grondexploitaties herijkt. Het positief resultaat van het Grondbedrijf over 2016 bedraagt € 1.900.000. Voor € 700.000 wordt dit veroorzaakt door de complexen Snippergroen, Verhuur commerciële ruimte, Erfpachtcomplex en Kansrijke locaties. Voor € 1.200.000 betreft dit de mutatie van de voorziening van de Binnenstad als gevolg van gewijzigde BBV regels ten aanzien van rente en discontopercentages en het corrigeren van de vorig jaar opgenomen VPB-last. Net als voorgaande jaren wordt voorgesteld het resultaat van het Grondbedrijf (na verrekening van de verwachte te betalen vennootschapsbelasting) toe te voegen aan de reserve Grondbedrijf.

Sociaal Domein € 4.218.000 voordeel
Ten opzichte van de gewijzigde Begroting is er sprake van een overschot van € 4.218.000  Het gaat hier met name om minder uitgaven in de persoonsgebonden budgetten WMO en jeugdzorg (ongeveer € 2.100.000.) en gebundelde uitkering participatie & armoedebeleid (ongeveer € 1.500.000). De toelichting over deze onderdelen en de overige € 500.000 treft u aan in paragraaf 3.1.3.
In lijn met voorgaande jaren wordt voorgesteld de overschotten binnen het sociaal domein toe te voegen aan de reserve Sociaal Domein.

Andere ontwikkelingen € 1.091.000 nadeel
Op grond van de BBV-regels hebben wij een bedrag van € 821.000 als last moeten opnemen voor het Individueel KeuzeBudget (IKB). Uw Raad heeft daartoe besloten bij Raadsbesluit van 23 februari 2017. Daarnaast hebben we, door de verdere daling van de rente, een aanvullende dotatie aan de voorziening pensioenen wethouders moeten doen ter grootte van € 270.000. Dit betekent samen een nadeel van € 1.091.000.

Resultaat 2016
Rekening houdend met het voorgaande zal uiteindelijk na resultaatbestemming een bedrag van € 741.000 aan de algemene reserve worden onttrokken. Belangrijkste oorzaak is de reservering voor het IKB. In onderstaande tabel wordt dit kort gepresenteerd.

Voor een overzicht van het totaal van alle mutaties en toelichtingen verwijzen wij u naar paragraaf 4.1.5 van deze jaarrekening.

Tot slot:
Bij de Rekening 2016 zijn we verder gegaan met het werken met kleurcoderingen. Daarbij zijn de beleidsvoornemens zoals die in de Begroting 2016 zijn opgenomen één op één overgezet in deze rekening en in de kolom daarnaast toegelicht met de bijbehorende kleurcodering. Daarmee is in onze ogen de Rekening weer transparanter en toegankelijker geworden en is weer een volgende stap gezet in de doorontwikkeling van de planning en controlcyclus. Voor de goede orde vermelden we hier dat deze opzet nog voortgaat op de programma-indeling van de Begroting 2016. Bij de begroting 2017 is voor een nieuwe programma-indeling gekozen, de uitwerking daarvan zult u aantreffen in de Rekening 2017.